Słowo o rozgraniczaniu

KONCEPCJA PROGRAMOWA

Podst. prawna:

• Ustawa, Prawo geodezyjne i kartograficzne, z dnia 17 maja 1989 roku,
  ( Dz. U. Nr 100, z 21 listopada 2000 r., poz. 1086 )
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i
  Gospodarki Żywnościowej, z dnia 14-04-1999 roku, „W sprawie rozgraniczania
  nieruchomości” ( Dz. U. Nr 45, z 20 maja 1999 r., poz. 453 )
• Ustawa, Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 roku, ( Dz. U. Nr 16, z 18 maja
  1964 r., poz. 93, z poźn. zm. )

1. Wprowadzenie
   Konieczność przeprowadzenia rozgraniczenia nieruchomości powstaje wówczas, gdy granice staną się sporne a brak jest dokumentów pozwalających odtworzyć stan prawny. Każda ze stron może złożyć wniosek o rozgraniczenie jeśli uważa że istniejące granice są błędne i wykaże to w trakcie postępowania. Istnieje możliwość przeprowadzenie rozgraniczenia z urzędu w określonych prawem sytuacjach.
2. Uzasadnienie
   Podjęcie czynności rozgraniczenia nieruchomości pozwoli na określenie na gruncie, dokąd sięgają prawa własności poszczególnych właścicieli nieruchomości.
   Stanie się to w wyniku czynności techniczno-prawnych dokonanych w postępowaniu administracyjnym, poprzez określenie punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie, oraz sporządzenie odpowiedniej dokumentacji, ( art. 29, ust. 1 PGiKU. )
   Ponadto postępowanie takie w chwili wydania decyzji o rozgraniczeniu lub postanowienia sądu o rozgraniczeniu, ureguluje w sposób ostateczny stosunki własnościowe oraz uczyni możliwym do wykonania obowiązek właścicieli nieruchomości zapisany w art. 152 KCU, w obszarze utrzymania znaków geodezyjnych, oraz kosztów ich urządzenia.
3. Czynności wstępne
   b) przyjęcie upoważnienia Burmistrza, Wójta, Prezydenta do przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego.

b) zgłoszenie pracy geodezyjnej w PODGiK

c) analiza informacji zawartych w materiałach uzyskanych w PODGiK

d) analiza informacji znajdujących się w wydziale ksiąg wieczystych, sądu rejonowego.

e) analiza dokumentów pozyskanych od stron postępowania.

f) sporządzenie szkicu dokumentacyjnego, zawierającego zbiór informacji o przebiegu granic uzyskanych w wyniku wcześniejszych pomiarów, z uwzględnieniem informacji pozyskanych w wyniku czynności omówionych w punktach od 3/a, do 3/e, niniejszej koncepcji programowej.

g) ustalenie w oparciu o art. 28 kpa, kręgu podmiotów, którym przysługuje przymiot strony, uznając jednocześnie, że zainteresowanymi w sprawie o rozgraniczenie są zarówno właściciele nieruchomości rozgraniczanych jak i inne osoby używające nieruchomości, a nie będące ich właścicielami, wszystko przy założeniu, że rozmiary nieruchomości, będące pochodną ich granic, pozostają w ścisłym związku ze sposobami, w jaki osoby te z nieruchomości korzystają. ( tzn. zmiana granic, to zazwyczaj zmiana powierzchni nieruchomości, jeśli zatem korzystający w jakiś tam sposób z rzeczonej nieruchomości uzna i udowodni że zmiany będące pochodną rozgraniczenia ograniczą jego prawa, nie koniecznie własności ale chociażby posiadania
należy pomimo braku tytułu własności przyznać mu miano strony postępowania )

Użyte określenie: „inne osoby używające nieruchomości”, należy odczytywać wyłącznie w odniesieniu do nieruchomości wyszczególnionych w postanowieniu o rozgraniczaniu nieruchomości , wydanym przez organ prowadzący postępowanie o rozgraniczaniu i tylko takie osoby poza właścicielami nieruchomości rozgraniczanych mogą otrzymać przymiot strony w toczącym się postępowaniu.

Inne osoby wezwane, lub przybyłe na grunt z własnej woli, będą mogły uczestniczyć w czynnościach ustalenia granic, jedynie w charakterze zainteresowanych w sprawie, status strony otrzymają jeśli wykażą związek prosty pomiędzy swoim prawem rzeczywistym, lub domniemanym do korzystania z gruntów, a rozmiarami nieruchomości rozgraniczanych, które mogą w wyniku rozgraniczania ulec zmianie.

W konsekwencji uwagi poczynione przez osoby nie mające statusu strony oraz ewentualny ich sprzeciw zostanie jedynie odnotowany w protokole granicznym w pozycji pt.: dodatkowe uwagi.

Inne rozumienie strony w postępowaniu o rozgraniczanie nieruchomości wydaje się być nieuzasadnione i może być odczytane jako wyjście poza zakres wniosku stron o rozgraniczanie, będzie też sprzeczne z wydanym w pierwszej faziepostępowania postanowieniem o rozgraniczeniu, dotyczący przecież konkretnych nieruchomości.

h) wezwanie stron do stawienia się na gruncie w sposób ustalony art. 32, ust. 1, PGiKU, tzn. doręczenie wezwań musi nastąpić na 7 dni przed terminem wyznaczonym do ustalenia granic nieruchomości, a wezwania musza zawierać stosowne pouczenia i wyjaśnienia.

1. Ustalenie granic na gruncie
   a) wskazanie stronom w oparciu o pozyskana dokumentację punktów granicznych i odnalezionych znaków granicznych.

b) omówienie zgromadzonych w postępowaniu przygotowawczym i opisanych w punkcie pt. „czynności wstępne” dokumentów, pod kątem ich wartości dowodowej, oraz pod kątem możliwości ich wykorzystania przy ustalaniu granic.

c) Dopuszczenie do postępowania osób nie wezwanych, które wyrażą wolę uczestniczenia w postępowaniu i jednocześnie udowodnią swój interes prawny w toczącym się postępowaniu, przez co staną się zainteresowanymi w sprawie, na warunkach wynikających z punktu 3-g niniejszego opracowania.

d) Sporządzenie protokółu granicznego w sposób wymagany w rozporządzeniu przywołanym na wstępie, koncepcji programowej, w sposób o ile będzie to możliwe a strony tak zdecydują, umożliwiający zakończenie postępowania wydaniem decyzji o rozgraniczeniu.

e) W sytuacji, jeśli uda się zebrać wszystkich współwłaścicieli nieruchomości rozgraniczanych zadanie główne w sytuacji odmiennych stanowisk stron, dążyć do zawarcia aktu ugody.

f) W przypadku pozytywnych rozstrzygnięć dających podstawy sądzić, że postępowanie administracyjne można będzie zakończyć wydaniem decyzji o rozgraniczeniu, nastąpi utrwalenie punktów granicznych znakami granicznymi w sposób trwały, o ile istniejąca sytuacja terenowa, ( ogrodzenia i inne obiekty budowlane ) na to pozwoli.

g) W sytuacji, gdy strony nie dojdą do porozumienia i granicy nie da się ustalić, przygotowana zostanie wymagana prawem dokumentacja umożliwiająca organowi prowadzącemu postępowanie do skierowania sprawy do rozpoznania przed sądem, w sposób wynikający z parag. 19 i parag. 24, przywołanego na wstępie rozporządzenia.

1. Opracowanie końcowe

Kompletowanie zalecane wg parag. 19, Rozp. MSWiA, oraz RiGŻ, w sprawie rozgraniczania nieruchomości. Ewentualnie w sposób jak poniżej:

a) Dokumentacja techniczna

• opisy topograficzne pp.
• szkic osnowy pomiarowej
• szkice polowe
• obliczenie, wykazy współrzędnych punktów granicznych
• wykazy zmian gruntowych
• kserokopia protokołu granicznego, lub aktu ugody
  b) Dokumentacja rozgraniczenia nieruchomości
• postanowienie organu o wszczęciu postępowania
• upoważnienie geodety do przeprowadzenia czynności ustalenia granic
• zgłoszenie pracy geodezyjnej
• dowody doręczenia stronom wezwań do stawienia się na gruncie
• pisemne pełnomocnictwa udzielone przez strony
• wszystkie dokumenty dotyczące przebiegu granic zebrane w toku postępowania
• protokół graniczny, akt ugody, lub oba dokumenty, jeśli akt ugody dotyczy wybranego odcinka granicy
• opinia geodety
• ostateczna decyzja organu o rozgraniczeniu, kończąca postępowanie administracyjne.
  c) Dokumentacja dla zamawiającego
• kserokopia protokółu granicznego, lub aktu ugody, potwierdzona za zgodność z oryginałem.
• kserokopia wykazu zmian gruntowych, potwierdzona za zgodność z oryginałem i opatrzona stosownymi pieczęciami urzędowymi, wykonana dla potrzeb sądu prowadzącego księgi wieczyste.

1. Informacje dodatkowe
   ( wyjaśniające i uzasadniające powyższą koncepcję programową )
   a) wydanie decyzji ostatecznej nastąpi zgodnie z art. 33, ust. 2 PGIK U po:

• dokonaniu przez Burmistrz lub osobę go reprezentującą oceny prawidłowości wykonania czynności ustalenia przebiegu granic, oraz zgodności sporządzonych dokumentów z przepisami.
• włączeniu dokumentacji technicznej do zasobu PODGiK, (patrz pkt. 5a niniejszego opracowania)

b) organ administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie nie kreuje i nie koryguje istniejących stosunków prawnych bez zgody stron, a jedynie ukazuje stan i stosunki własnościowe istniejące i ujawnione w postępowaniu.
Brak śladów i znaków granicznych, oraz danych do ich analitycznego wyznaczenia jest równoznaczny ze zdaniem się w ustalaniu granicy na stanowisko stron postępowania.

c) nie przyjmuje się w postępowaniu administracyjnym granicy wg ostatniego spokojnego stanu posiadania, chyba, że strony granicę taką zgodnie wskażą lub wskaże ją jedna ze stron przy cichej aprobacie drugiej strony, ale nie nazywa się to ostatni stan spokojnego posiadania.

d) ustalenie granic wg ostatniego spokojnego stanu posiadania, oraz z uwzględnieniem wszelkich okoliczności, ma swoje umocowania prawne w art. 153 KCU., i co za tym idzie jest zarezerwowane dla sądu.

e) ostatni stan spokojnego posiadania geodeta wskazuje jedynie w opracowaniu które z powodu nie zakończenia sprawy w trybie administracyjnym dokumentuje stan faktyczny i ma ułatwić rozstrzygnięcie sprawy przed sądem.

f) rola geodety upoważnionego przez organ administracji do przeprowadzenia rozgraniczenia nieruchomości jest wyłącznie mediacyjna i służebna rozstrzygnięcia w sprawie ustalenia granic mają podjąć samodzielnie strony i co ważne kończy się z chwilą oddania dokumentacji celem wydania decyzji przez organ postępowanie prowadzący. ( Wynika z tego wprost że czynności opisane w pkt.6a niniejszej koncepcji
nie są zadaniem geodety prowadzącego postępowanie rozgraniczeniowe, sugeruje tutaj że za złożone w całości do oceny organu prowadzącego postępowanie materiały i ich przekazanie dalej do PODGiK oraz Sądu odpowiada przywołany organ.
g) Organ prowadzący postępowanie i rozstrzygający w sprawie o rozgraniczenie prześle z urzędu w terminie 30 dni do sądów prowadzących księgi wieczyste oraz do organu ewidencję prowadzącego, niezbędne do dokonania zmian dokumenty, a w szczególności: kserokopie decyzji, kserokopie wykazów zmian gruntowych. ( art. 37, ust. 2, PGiKU )

h) Wyjaśnia się niniejszym, że treść art. 152 KCU., mówiący o obowiązku współdziałania właścicieli gruntów sąsiadujących przy rozgraniczaniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych, nie jest sprzeczny z interpretacją art. 28 kpa. przedstawioną w pkt. 3.g, niniejszej koncepcji programowej, ponieważ wykonywanie obowiązku utrzymania stałych znaków granicznych stanie się możliwe dopiero po zakończeniu postępowania rozgraniczeniowego, którego jednym z celów jest utrwalenie w obecności stron ustalonych punktów granicznych znakami granicznymi, o czym w sposób całościowy wypowiada się ustawodawca w art. 29 PGiKU.
Obowiązek utrzymania stałych znaków granicznych w czasie trwania postępowania rozgraniczeniowego nie istnieje, pojawia się dopiero po zakończeniu rozgraniczenia kiedy powstanie przedmiot obowiązek ten wywołujący, czyli znaki graniczne.
Wyjątek stanowi sytuacji omówiona w art. 39, PGiKU, ale wówczas nie mówimy o rozgraniczeniu ale o wznowieniu „starych” znaków granicznych.

i) Koniecznie należy zwrócić uwagę na sprawę nie warunków, jakie powinien spełniać akt ugody zawarty przed geodetą, ale warunków, jakie muszą być spełnione, aby ugoda w ogóle mogła być zawarta, są to w szczególności:

• obecność na gruncie wszystkich współwłaścicieli, w przypadku małżeństw
  obojga małżonków.
• nie istnienie danych pozwalających na określenie granicy pierwotnej, (prawnej).

Z takim rozumieniem sprawy przemawia w sposób, choć może do końca niejednoznaczny art. 39.1, PGiKU, parag.14, ust.2 oraz Rozp.z 1999 r., w sprawie rozgraniczania nieruchomości. Kodeks cywilny, odnosi się wprawdzie do postępowania przed sądem, ale w art. 153, nakładając na sądy obowiązek rozstrzygania sprawy o rozgraniczenie nieruchomości, w określonej kolejności, nie może pozostać niezauważony przy postępowaniu ugodowym toczącym się przed geodetą, które ma przecież moc ugody sądowej.
Wart analizy jest wyrok NSA z 9 czerwca 1997 r., ( S.A./Ka 2492/95, ONSA 4/1998 ), cytuję: „Geodeta upoważniony do wykonania czynności ustalenia przebiegu granicy powinien odmówić spisania takiej ugody, jeśli jej treść była wyraźnie sprzeczna ze zgromadzonym w sprawie miarodajnym materiałem dowodowym.”

Powyższe wydaje się przesądzać sprawę, pod warunkiem uznania, że użyty przez NSA zwrot „wyraźnie sprzeczne” jest odpowiednikiem jednoznacznych dokumentów i danych pozwalających na określenie pierwotnego położenie zniszczonych znaków granicznych.( art. 39.1, UPGiK )

Dariusz Szulkowski